Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

A oto kilka ciekawych naszym zdaniem stronek, na których warto "stracić" parę godzin czasu :)

strona Głównego Urzędu Statystycznego
http://www.stat.gov.pl/gus/index_PLK_HTML.htm

bieżące dane meteo z całego świata
http://www.worldweather.org/

aktualna pogoda dla Europy
http://www.wetter24.de/europa/eu_akt_ww.html

aktualna pogoda dla wielu miast Polski
http://www.pogoda.pl/

strona Instytutu Oceanografii Uniwersytetu Gdańskiego
http://www.ocean.univ.gda.pl/

strona Stacji Morskiej UG w Helu
http://hel.hel.univ.gda.pl/

strona Polskiej Stacji Polarnej na Spitsbergenie
http://hornsund.igf.edu.pl/

strona Uniwersytetu Mikołaja Kopernika na temat stacji polarnej
http://www.uni.torun.pl/~geopolar/stacja/STACJA.HTML

strona Oddziału Morskiego Instytutu Meteorologii i Gospodarki Wodnej w Gdyni
http://www.imgw.gdynia.pl/

strona Urzędu Morskiego w Gdyni i Kapitanatu portu Elbląg
http://www.umgdy.gov.pl/

strona National Ice Center Washington
http://www.natice.noaa.gov/index.htm

strona Morskiego Instytutu Rybackiego
http://www.mir.gdynia.pl/

strona Muzeum Oceanograficznego i Akwarium Morskiego w Gdyni
http://www.akwarium.gdynia.pl/

strona serwisu Greenpeace dotycząca mórz i oceanów
http://www.greenpeace.org/poland/kampanie/morza-i-oceany

strona zawierająca programy do graficznych opracowań pogody
http://www.weathergraphics.com/dl/

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Rybołówstwo - to gałąź gospodarki obejmująca pozyskiwanie ryb, a także innych zwierząt z mórz, jezior i rzek do celów konsumpcyjnych i przetwórczych.

Wszystkie państwa nadbałtyckie (Dania, Estonia, Finlandia, Litwa, Łotwa, Niemcy, Norwegia, Polska, Rosja i Szwecja) łowią na Bałtyku, gdyż bliskość łowisk kompensuje ich względnie małą wydajność. Wielkość połowów wybranych gatunków w 1996 roku przedstawia mapa.

W oparciu o zasięg eksploatacji rybackiej rybołówstwo bałtyckie można podzielić na następujące typy: zalewowe, przybrzeżne i pełnomorskie. Podział taki jest oczywiście w pewnym stopniu umowny, gdyż ścisłych granic miedzy typami nie można ustalić, niemniej jednak jest praktyczny. Większe statki wypływają dalej i na dłuższy okres połowów, mniejsze łowią bliżej brzegów przez krótszy czas, najmniejsze w bezpośrednim sąsiedztwie brzegów.

Rybołówstwo jest dość rozwinięte, jednakże wobec znacznego przełowienia niektórych akwenów, poszczególne państwa wprowadzają w swoich strefach ekonomicznych stałe lub okresowe ograniczenia połowów wszystkich lub niektórych gatunków ryb.

Warunki środowiska bałtyckiego jako morza słonawego bardzo ograniczają możliwości połowów o dużym asortymencie gatunków. Skład ten jest o tyle urozmaicony, że obejmuje ryby morskie, słodkowodne oraz wędrowne. Do morskich ryb poławianych na Bałtyku należą: śledź (ok. 50% połowów ryb), szprot, dorsz, kilka gatunków płastug oraz niektóre inne o mniejszym użytkowym znaczeniu, jak makrela, belona, węgorzyca. Z wędrownych spotyka się tutaj łososie, węgorze oraz mniej ważne pod względem gospodarczym, które można określić jako półwędrowne, słonawowodne, np. aloze, sieje bałtycką, stynkę. Ponadto poważną przymieszkę w rybołówstwie bałtyckim tworzą ryby słodkowodne, zasiedlające najbardziej wysłodzone rejony Bałtyku jak Basen Botnicki oraz tak bardzo charakterystyczne dla naszego morza przybrzeżne wody zatok i zalewów. Do gatunków tych należą: okoń, sandacz, szczupak, płoć, wzdręga, certa, lin, leszcz, karaś, miętus, sum, ukleja i inne. Wprowadzają one dosyć znaczne urozmaicenie w ubogi pod względem jakościowym asortyment ryb użytkowych, lecz pod względem ilościowym nie tworzą znaczącej pozycji. Ze względu na wymagania ekologiczne możemy bałtyckie ryby podzielić na pelagiczne(np. śledź, szprot, belona) i denne (płastugi i dorsz).

Rybołówstwo polskie było osobliwym fenomenem jeśli chodzi o skale wzrostu połowów. W ciągu 25 lat od 1950 do 1975 r. polowy wzrosły z 66 tys. do 816 tys. ton, czyli ponad dwunastokrotnie. W następnych 25 latach, tj. do 2000 r. połowy spadły z 816 tys. do 220 tys. ton czyli niemal czterokrotnie. W latach od 1971 do 2001 ogólne połowy roczne wszystkich państw nadbałtyckich wynosiły średnio 1 mln. ton z czego 20% stanowiły ryby denne, a 80% pelagiczne.

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Wyłączna strefa ekonomiczna, rozciąga się poza morzem terytorialnym. Państwo nadbrzeżne posiada w niej suwerenne prawo eksploatacji zasobów żywieniowych, mineralnych, wód morskich, dna morskiego i jego podziemia.

Polska strefa ekonomiczna

Polska ustanowiła w 1991 roku wyłączną strefę ekonomiczna, która zastąpiła strefę wyłącznego rybołówstwa i szelf kontynentalny. Strefa ekonomiczna nie może przekraczać 200 mil morskich (1 mila morska, średnia długość 1’ łuku południka = 1853,2 m).

Do polskiego wybrzeża Bałtyku przylega nasze morze terytorialne szerokości 12 mil morskich (około 22,2 km) oraz znacznie szersza, wyłączna strefa ekonomiczna, obejmująca wody, dno morza i znajdujące się pod nim wnętrze Ziemi. Granice tej strefy określają umowy międzynarodowe, zawarte z byłym ZSRR (obecnie Rosja), ze Szwecją i z byłą NRD (obecnie Niemcami). Jej obszar wynosi 22 634 km².

Dotychczasowe wyniki badań zasobów naturalnych w obrębie rozpatrywanej strefy są obiecujące. Występuje tu wiele surowców, które mogą być wykorzystywane w przemyśle i budownictwie. Na dnie przeważają żwiry i piaski budowlane, piaski szklarskie, iły, namuły i szlamy. Znajdują się również minerały ciężkie, jak cyrkon (srebrzysty, twardy metal) i rutyl (minerał, ruda tytanu). Pod dnem morskim występują złoża ropy naftowej, gazu ziemnego, soli kamiennej oraz soli potasowo-magnezowych.

Europa Bałtycka jest to termin określający obszar naszego kontynentu zajmowany przez kraje leżące w zlewisku Bałtyku.

 

Potencjał ludnościowy i ekonomiczny tych krajów przedstawiono w poniższej tabeli:

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Morskie rośliny osiadłe mogą zamieszkiwać tak głęboko, jak głęboko dochodzi minimalna ilość światła potrzebna im do procesu fotosyntezy. Świat roślinny (fitobentos) Morza Bałtyckiego jest ubogi jakościowo i ilościowo, wykazuje wyraźne zróżnicowanie geograficzne; tworzą go głównie: glony, zielenice, brunatnice, krasnorosty, rzadziej rośliny kwiatowe (trawa morska, rdestnica, wywłócznik). Najliczniejsze są okazałe zielenice (np. taśma, gałęzatka, ramienice), rzadsze brunatnice (występuje głównie morszczyn pęcherzykowaty).Brunatnice są charakterystyczne dla dna twardego, skalistego lub co najmniej kamienistego, cechującego osuwające się wysoczyzny klifowe.
Osiadłe, lecz słabo przytwierdzone, a wiec łatwo odrywające się od podłoża, nitkowate, szybko rozwijające się glony (Ectocarpus siliculosus, Pilayella littoralis, Enteromorpha spp.,Cladophora glomerata), formują leżące na dnie bądź dryfujące maty o grubości 5-20cm i powierzchni kilku bądź kilkunastu metrów. Zjawisko to, będące skutkiem eutrofizacji, nasila się, stanowiąc coraz większy problem dla ekosystemu.

Zamieszkujące dobrze prześwietlone wody zielenice reprezentowane są przez kilka gatunków krzaczkowatej gałęzatki (Cladophora spp.), wstęgowatej taśmy (Enteromorpha spp.) i liscioksztaltnej sałaty morskiej (Ulva spp.). Rozprzestrzeniona w całym Bałtyku jednoroczna nitkowata gałęzatka Cladophora glomerata osiąga kilkadziesiąt centymetrów wysokości. Równie powszechna, nierozgałęziona Enteromorpha intestinalis może formować plechy o szerokości nawet do ok. 10 cm, choć jest także spotykana w postaci nitkowatej. Nazywana sałatą morską Ulva lactuca występuje głównie u zachodnich i południowych wybrzeży Bałtyku.

Najważniejszą bałtycką brunatnicą jest morszczyn Fucus vesiculosus. Obszar zasiedlany przez niego wyraźnie zmniejszył się w ostatnim dwudziestoleciu. W niektórych rejonach gatunek ten w ogóle zaniknął, ustępując całkowicie bardzo szybko rozwijającym się wiosna nitkowatym brunatnica z rodzaju Ectocarpus i Pilayella. Żyjąca kilka lat brunatnica, należąca do listownic- grupy największych glonów morskich - Laminatria saccharina, występuje na skalistych rafach w Kattegacie na głębokości 16-25m.

W Bałtyku zamieszkuje kilkanaście gatunków nitkowatych, rurkowatych, rozgałęzionych bądź liściokształtnych krasnorostów. Najpowszechniej występujące to gatunki rurecznicy (Polysiphonia spp.), rozróżki (Ceramium spp.) i kraśnicy (Rhodomela spp.). W różnych rejonach spotyka się ponadto przedstawicieli widlika (Furcellaria spp.) i liściaka (Phyllophora spp.). Bałtyckie krasnorosty, w bardziej zasolonych wodach, osiągają maksymalną wielkość rzędu 30-40 cm. Najgłębiej, bo na głębokości 19-25m w Kattegacie zanotowano obecność Phycodrys rubens i Diesla carnosa, a na Ławicy Słupskiej na głębokości ok.20m spotyka się jeszcze kilka gatunków krasnorostów (m.in.Delesseria sanguinea).
Morskie rośliny kwiatowe, mimo że popularnie są nazywane trawami morskimi, należą do rodziny rdestnicowatych. W mniej słonych płytkich wodach występuje kilka gatunków rdestnicy (Potamogeton spp.), zostera morska (Zostera marina), zmętnica (Zannichellia palustris) i rupia (Ruppia spp.). Największa z nich, zostera morska, może osiągać w południowym Bałtyku do 2 m wysokości i tworzy na piaszczystym dnie, na głębokości 2-6m, mniej lub bardziej rozległe łąki podwodne. Zostera występuje w postaci łąk podwodnych w Zatoce Puckiej tuż przed Ławicą Mewią Rewa-Kuźnica, na głębokości 6-10 m, przy Jastarni.

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Liczba gatunków ryb morskich w stosunku do Morza Północnego spada z 75 do 40, skorupiaków ze 187 do 16, znikają szkarłupnie, ukwiały, gąbki i inne. Ogólna wydajność biologiczna Morza Bałtyckiego jest wielokrotnie mniejsza niż Morza Północnego. Wynika to z faktu, iż zasolenie Bałtyku w większości waha się od 5 do 8 ‰. Zakres ten nazywany jest strefą minimum gatunkowego. Zależność ilości gatunków od zasolenia przedstawia wykres, natomiast rozmieszczenie liczby gatunków w zależności od zasolenia mapa.  Globalna biomasa południowego Bałtyku szacowana jest na 4 mln. ton, co odpowiada 40,5 g/cm² (na Morze Północne: 240 – 300 g/cm²). Główne miejsca zagęszczania życia dennego znajdują się w Głębi Bornholmskiej, Rynnie Słupskiej i Zatoce Gdańskiej na głębokości 40 – 80 m. Wydajność rybna Morza Bałtyckiego sięga do 6 kg na ha rocznie.

W Morzu Bałtyckim żyją m.in.: foka szara, foka obrączkowana, morświny oraz dorsze, śledzie, płastugi, szproty, makrele, łososie, węgorze, głowaczowate (m.in. kur rogacz, będący reliktem arktycznym), a także małże, skorupiaki (m.in. kiełż Pantoporeia femorata - relikt arktyczny) oraz wieloszczety i jamochłony (m.in. chełbia modra, bełtwa). Większość zwierząt zamieszkujących nasze morze to imigranci z innych mórz lub wód słodkich. Np niedawno bo w roku 1990 Stacja Morska UG doniosła że pojawił się nowy przybysz który nazywa się "babka bycza". Ryba ta ma około 20 cm długości, dużą obłą głowę, ciemną plamę na pierwszej płetwie grzbietowej. Według naukowców ryba ta dostała się do Bałtyku dzięki statkom które w wodach zęzowych przywiozły ją z Morza Kaspijskiego lub Czarnego), mogła ona też przywędrować sama rzekami. Najliczniej występuje w okolicach Gdyni.

SSAKI BAŁTYKU

W naszym morzu żyją foki, lecz ich populacja jest niestety niewielka. Na początku XX w żyło ich około 100 tysięcy, mimo regularnych polowań. Obecnie ich liczebność szacuje się na około 7 - 7,5 tysiąca. W Zatoce Gdańskiej polowania na foki były powszechne. W latach 1912-19 zabito 520 fok. Ich zabicie podobnie jak i morświna było premiowane wyplata w wysokości 5 zł. Jako dowód trzeba było dostarczyć szczękę zwierzęcia. Przydatnym środkiem do chwytania fok okazała się sieć, skonstruowana w 1912 roku przez rybaka Pawła Budzisza z Kuźnicy na Helu. Składała się ona z sieci śledziowej, tzw. mancy ustawianej na dnie, na głębokości 30-40 metrów. Wysokość sieci wynosiła 4 metry. Na obu jej końcach doczepiane były po dwa skrzydła, po każdej stronie mancy jedno, sporządzone z mocnej sieci jesiotrowej, o średnicy oczek 20cm. Skrzydła te ustawione były pod pewnym katem w stosunku do mancy. Foka płyneła wzdłuż sieci za rybą w końcu musiała zawrócić i zapętlała się i dusiła.


Dzisiaj w Bałtyku żyją 3 gatunki fok : foka szara ( Halichoerus grypus), foka pospolita (Phoca vitulina) i foka obrączkowana (Phoca hispida). Wszystkie gatunki fok objęte są ścisłą ochroną. Liczniej występuje foka szara, natomiast pospolita i obrączkowana pojawiają się u naszych wybrzeży bardzo rzadko. Foki szare być może sporadycznie się rozmnażają gdzieś na polskim wybrzeżu, ale to tylko przypuszczenia. Rodzi ona młode zarówno na brzegu morza jak i na lodzie. Lód wybiera w przypadku braku spokoju na brzegu. Uważa się , ze przyczynami wyginięcia tak olbrzymiej ilości fok były liczne polowania, brak lodu jako miejsca do rozrodu oraz zanieczyszczenia wody różnymi środkami chemicznymi. Mając ogromne szczęście pojedyncze osobniki można zauważyć przy ujściu Wisły (Mewia Łacha), a inne ulubione miejsca fok to Ryf Mew (Rybitwia Mielizna) oraz Cypel Helski (miejsca występowania fok, kolorem zielonym oznaczono występowanie fok obrączkowanych, białym szarych a czerwonym pospolitych).



Morświn (Phoceana phoceana). Ssak morski zaliczany do rodziny morświnów (Phocaenidae) z rzędu waleni (Cetacea), zamieszkujący przybrzeżne wody północnego Oceanu Atlantyckiego, Oceanu Spokojnego, Morze Śródziemne, Morze Północne oraz Bałtyk.
Osiąga długość do 180 cm i ciężar do 70 kg. Ciało wydłużone torpedowato, płetwa ogonowa pozioma, trójkątna płetwa grzbietowa. Ubarwienie ciała czarne, brzuch biały. Żyje pojedynczo lub w małych stadach, żywi się rybami.
Ciąża trwa ok. 10 miesięcy - samica rodzi 1 młode. Jedyny przedstawiciel waleni w polskich wodach. Niegdyś licznie tępiony przez rybaków, obecnie objęty ochrona gatunkowa.



PTAKI BAŁTYKU

Mewa śmieszka (Larus ridibundus). Ptak z rodziny mewowatych (Laridae) występujący w całej Europie i Azji od Islandii i Wielkiej Brytanii aż do wybrzeży Oceanu Spokojnego. Zamieszkuje wody śródlądowe bieżące i stojące oraz piaszczyste plaże, wyspy, bagniste laki, brzegi mórz. Osiąga 37 cm długości ciała i 95 cm rozpiętości skrzydeł. Ubarwienie obu płci jednakowe: białe z szarym wierzchem i czarnymi końcami skrzydeł, których przedni skraj jest biały. W okresie godowym ma czarno opierzona głowę, czerwony dziób i nogi. Żywi się drobnymi kręgowcami i bezkręgowcami lądowymi i wodnymi oraz odpadkami organicznymi. Wyprowadza 1 lęg w roku. Gnieździ się kolonijnie na ziemnych kopcach lub w zagłębieniach w piasku. Samica składa 3-4 jaja, które wysiadują oboje rodzice przez ok. 23 dni. Oboje karmią pisklęta i opiekują się nimi do 5 tygodnia życia. W Polsce liczna lęgowo. Chroniona.

Rybitwa (Sterninae). Podrodzina ptaków wodnych z rodziny mewowatych. Charakteryzują się smukłą sylwetką, długimi i ostro zakończonymi skrzydłami oraz rozwidlonym ogonem i krótkimi nogami. Palce spięte błoną pławną. Upierzenie białe, szare, brązowe lub czarne. Brak dymorfizmu płciowego w ubarwieniu.
Są ptakami wód śródlądowych cieplejszych stref klimatycznych. Bardzo zwinne i szybkie w locie. Żywią się małymi rybami i bezkręgowcami wodnymi, czasami łowią w locie duże owady. Gnieżdżą się kolonijnie na położonych w głębi lądu terenach podmokłych, brzegach jezior i rzek. W zniesieniu 1-3 jaja, które są wysiadywane przez oboje rodziców przez 13-30 dni. Pisklęta opuszczają gniazdo wkrótce po wylęgu, ale pozostają jeszcze kilka tygodni pod opieka rodziców. W Polsce występuje 9 gatunków, w tym 6 lęgowych. Wszystkie chronione. Do najbardziej znanych należą: rybitwa białoczelna (Sterna albifrons), rybitwa białoskrzydla (Chlidonias leucopterus), rybitwa czubata (Sterna sandvicensis) i rybitwa zwyczajna (Sterna hirundo).

Łabędź niemy (Cygnus olor). Ptak z rodziny kaczkowatych. Osiąga 155 cm długości ciała, wagę 22,5 kg (najcięższy ptak fruwający) i 235 cm rozpiętości skrzydeł. Występuje w umiarkowanych szerokościach geograficznych Europy i Azji. Introdukowany w Ameryce Północnej, Afryce i Australii. Zamieszkuje większe zbiorniki wodne o dobrze rozwiniętej roślinności brzegowej i podwodnej, łącznie z zatokami morskimi.
Samiec i samica są śnieżnobiało upierzone (maja do 25 tys. piór). Charakterystyczną cecha tego gatunku jest czerwonopomarańczowy dziób oraz duża czarna narośl u jego nasady, większa u samca w okresie godowym.
Odżywia się pokarmem roślinnym urozmaicanym drobnymi bezkręgowcami wodnymi. Nie nurkuje w wodzie, pożywienie wydobywa na płyciznach zanurzając głowę, szyję i przód ciała pod wodę. Żeruje również na lądzie wśród traw i trzcin. Gniazdo buduje z różnych części roślin najczęściej w trzcinach na płytkiej wodzie, pływających wysepkach i w różnych niedostępnych miejscach na brzegach zbiorników wodnych. Ma on średnicę ok. 200 cm i wysokość ok. 50 centymetrów.
W okresie godowym obie płci z wygięta w kształcie litery S szyją i nastroszonymi skrzydłami wykonują rytualny taniec na wodzie krążąc wokół siebie. Samica składa 5-9 jaj, które sama wysiaduje przez 35 dni. Samiec w tym okresie zaciekle broni terytorium wokół gniazda. Pisklęta w krótkim czasie po wykluciu opuszczają gniazdo, a rodzice wyprowadzają je od razu na wodę. Po kilku dniach szaro upierzone młode już samodzielnie żerują na młodych pędach roślin. W wieku ok. 4,5 miesiąca posiadają umiejętność lotu. W Polsce jest liczny lęgowo, zwłaszcza na Mazurach i Pomorzu. Jest gatunkiem wędrownym. Przylatuje w marcu i kwietniu, odlatuje od września do grudnia. Populacje północnoeuropejskie zimują licznie na wybrzeżu Bałtyku. Jest gatunkiem chronionym.

Innymi charakterystycznymi gatunkami ptaków są:

• Alka krzywonosa,
• Kaczki: edredon i uhla,
• Tracze: szlachar,
• Siewkowce: biegus,
• Perkoz dwuczuby,
• Kormoran czarny,
• Orzeł bielik,

RYBY BAŁTYKU

Węgorz europejski. Ryba z rodziny węgorzowatych, rzędu węgorzokształtnych, występująca w rzekach i jeziorach zachodniej i środkowej Europy, w południowo-wschodniej i środkowej części Oceanu Atlantyckiego i we wszystkich morzach europejskich. Węgorz jest aktywny nocą. Żywi się głównie fauną denną i drobnymi rybami, potrafi połykać zdobycz stosunkowo dużych rozmiarów. Dorosłe osobniki wędrują z wód słodkich do morza. W celu odbycia tarła udają się do zachodnich rejonów Oceanu Atlantyckiego w okolice archipelagu Bermudy (Morze Sargassowe). Tarło odbywa się na głębokości 200-400 m, wg niektórych badaczy do 1000 m. Osobniki dorosłe po tarle giną.

Łosoś. Ryba z rodziny łososiowatych występująca w północnej części Oceanu Atlantyckiego i w rzekach do niego uchodzących, zarówno po stronie europejskiej, jak i amerykańskiej. Jest ryba dwuśrodowiskową, przebywa i żeruje w morzu, na tarło wpływa jednak do rzek, nieraz do kilkuset km od ich ujścia, gdzie w szybkim nurcie, na piaszczysto-żwirowym dnie odbywa tarło. Samica składa ikrę (ok. 1000 sztuk na 1 kg masy ciała) do przygotowanego gniazda. Łosoś ceniony jest za wspaniale mięso, jednak zbyt intensywne połowy i zanieczyszczenie wód spowodowały zmniejszenie się jego pogłowia (w Polsce łososia można spotkać sporadycznie wstępującego na tarło do rzek Pomorza Zachodniego, Wisły i Odry). W Polsce objęty jest ścisłą ochroną gatunkową i nie wolno go odławiać.

Dorsz (Gadus morrhua). Ryba z rodziny dorszowatych, o dużym znaczeniu gospodarczym. Osiąga długość do 1,5 m. marmurkowe, brązowo-biały, brzuch i linia boczna barwy białej Jego pożywienie stanowią bezkręgowce oraz ryby, w tym również własnego gatunku.. Niezwykle płodny, składa do 9 mln ziaren ikry. Zamieszkuje wody północnego Oceanu Atlantyckiego i Spokojnego. W światowych połowach zajmuje drugie miejsce po połowach śledzia. Ceniona wątroba, przetwarzana na pasty rybne, uzyskuje się z niej tran oraz witaminy A i D.

Szprot. (Sprattus sprattus). Ryba z rodziny śledziowatych występująca w morzach Europy. Długość, do 17 cm, kształtem przypomina śledzia, różni się od niego szeregiem ostrzejszych łusek, tzw. stępkowych, wzdłuż krawędzi brzucha. Ubarwienie szarozielone, brzuch jaśniejszy. Szprot żyje w ławicach, żywi się planktonem, tarło w Morzu Bałtyckim odbywa latem, w Morzu Północnym od stycznia do lipca. Po 2 latach osiąga dojrzałość płciowa. Tworzy liczne podgatunki. Szprot ma olbrzymie znaczenie gospodarcze, poławia się go rocznie do 300 tys. t.

Makrele. (Scomber). Ryby z rodzaju zaliczanego do rodziny makrelowatych, zamieszkujące strefę pelagiczna (pelagial) mórz i oceanów strefy cieplej i umiarkowanej. Ciało torpedowate, wydłużone, o metalicznym połysku, pokryte w całości łuską. Osiągają ponad 60 cm długości ciała. Cechują się zmienną ciepłotą krwi. Występują zazwyczaj w dużych stadach. Maja ogromne znaczenie gospodarcze. Przedstawicielami makreli są m.in.:

makrela atlantycka (Scomber scombrus), zamieszkująca stadami północny Ocean Atlantycki i Morze Śródziemne,

makrela kolias (Scomber japonicus), zamieszkuje stadnie wody oceanów półkuli południowej oraz Morze Śródziemne i Morze Czarne. Osiąga długość ciała do 60 cm. Pożywienie stanowi głównie plankton. ciała do 50 cm, pożywienie stanowią drobne bezkręgowce oraz inne gatunki ryb. Wskutek nadmiernych odłowów wprowadzono ograniczenia w pozyskiwaniu tego gatunku.

Śledź. (Clupea harengus). Ryba z rodziny sledziowatych występująca w północnej części Oceanu Atlantyckiego i w przyległych morzach, tworząca szereg podgatunków i ras. Ciało wrzecionowate, spłaszczone bocznie, srebrzyście ubarwione, niewielki otwór gębowy, pęcherz pławny z ujściem w okolicy odbytu. Długość 28-50 cm, w zależności od rejonu występowania.
Forma bałtycka (Clupea harengus membras), zwana salaka, osiąga do 28 cm długości, dzieli się na grupy odbywające tarło w różnych porach roku, np. śledź wiosenny w kwietniu i maju w Zalewach Wiślanym i Szczecińskim oraz w Zatoce Gdańskiej, śledź jesienny - w zachodnim Bałtyku oraz w Zatoce Gdańskiej. Śledź występuje często w wielkich ławicach, rozród odbywa bliżej dna, zazwyczaj na wodach płytszych. Samica składa do 120 tys. ziaren ikry, która opada na dno i przykleja się do podłoża. Wylęg następuje po 6-21 dniach, larwy maja 5-8 mm długości3, osiągają wygląd osobników dorosłych przy ok. 5 cm długości. Śledź jest jednym z najważniejszych gatunków w rybołówstwie morskim, roczne połowy sięgały niegdyś 6,5 mln t, obecnie wskutek przełowienia wprowadzono limity połowów i odłów roczny wynosi około 2 mln t.

Oprócz wykorzystywanych gospodarczo gatunków warto zapoznać się z innymi (rys. 1, 2 i 3)

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

W Polsce wykonano pojedyncze otwory wiertnicze na Morzu Bałtyckim, w Zatoce Puckiej, aby rozpoznać podmorską cześć złoża soli potasowo-magnezowych typu siarczanowego-polihalitu- w rejonie Swarzewa. Głębokość wody dochodziła do kilku metrów, przy głębokości zalegania złóż 700-800 m pod dnem morskim

Na obszarze Morza Bałtyckiego, gdzie polski sektor ma powierzchnie około 31,5 tys. km2, podstawowe znaczenie dla ukierunkowania badań poszukiwań miało odkrycie w ostatnich dziesięcioleciach kambryjskich złóż ropy naftowej w Rosji, na Litwie i na terytorium Polski. Ważną przesłanką była także obecność złóż gazu ziemnego w karbonie i permie dolnym na Pomorzu Zachodnim oraz ropy naftowej w cechsztyńskim dolomicie głównym, na pobrzeżu Pomorza ZachodniegoW polskiej części syneklizy bałtyckiej poszukiwania złóż ropy naftowej i gazu ziemnego prowadzono jednocześnie z wykonywanymi w rejonie kaliningradzkim, na Litwie i Łotwie. W wyniku poszukiwań w 1972r zostało odkryte złoże ropy naftowej w rejonie Łeby, a w następnych latach odkryto w tym rejonie jeszcze 2 małe złoża ropy naftowej i złoże gazowo-kondensatowe. Ropa naftowa z polskich złóż bałtyckich jest ropą lekką, z bardzo niska zawartością siarki i asfeltenów. Charakteryzują się dużą zawartością frakcji benzynowej. Kondensaty ze złóż gazowo-kondensatowych wykazują cechy pomiędzy gazoliniami a najlżejszymi ropami naftowymi , co pozwala zaliczyć je do kondensatów węglowodorowych.

Podmorskie nagromadzenia piasków i żwirów maja różne pochodzenie. Najczęściej występują na ławicach, mierzejach i tarasach akumulacyjnych. Złoża żwiru powstają na dnie morskim w wyniku wymywania drobnego piasku i mułów przez prądy przydenne. W niektórych rejonach eksploatuje się nie tylko leżące na dnie morskim żwiry i piaski, ale także nagromadzenia przykryte niewielkim nakładem współczesnych osadów mułkowo-ilastych. Często eksploatuje się piaski aluwialne zatopionych rzek albo osady deltowe. W Morzu Bałtyckim i Północnym oraz w innych morzach północnych występują też nagromadzenia żwirów, piasków i iłów wieku plejstoceńskiego, powstałe w wyniku akumulacji lodowcowej. Podmorskie złoża piasków i żwirów budowlanych eksploatuje się obecnie w wielu krajach świata. W Europie na szczególnie dużą skalę tego rodzaju złoża eksploatowane są na obszarze Morza Północnego i Morza Bałtyckiego.W polskim sektorze Morza Bałtyckiego złoża kruszyw naturalnych udokumentowano na Ławicy Słupskiej. Występują one w interwale głębokości morza 14-16 m ,a ich miąższość wynosi od 0,5 do 3 m i niekiedy dochodzi do 5m.

Historia poszukiwań i wydobycia bursztynu w przybrzeżnej części Morza Bałtyckiego, na Pojezierzu Pomorskim i Mazurskim oraz w dorzeczu Narwi sięga odległych czasów. Występowanie bursztynu w wielu miejscach na kuli ziemskiej związane jest z osadami różnego nagromadzenia występującymi na półkuli północnej. Z przeprowadzonych badań wynika, że rozsypiska bursztynu występujące w strefie płytkomorskiej i brzegowej Bałtyku należą w zasadzie do nagromadzeń typu przybrzeżnomorskiego. Bursztyn bałtycki wykazuje cechy niezwykłe w świecie minerałów pod względem formy, barwy i cech strukturalnych, a także składu chemicznego oraz własności fizykochemicznych. Bursztyn bałtycki (jantar, sukcynit) jest ważnym surowcem wykorzystywanym do celów zdobniczych i zaliczany jest do kamieni jubilersko-ozdobnych. Ma zastosowanie w przemyśle farmaceutycznym i elektrotechnicznym.

Mapa rozmieszczenia żwirów i piasków gruboziarnistych (szraf fioletowy) i soli potasowo-magnezowych (żółty szraf) w polskiej strefie ekonomicznej:

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Do ruchów wody morskiej zaliczymy:
- prądy powierzchniowe i przydenne,
- prądy rozrywające,
- prądy dryfowe, gradientowe i gęstościowe,
- upwelling,
- fale wiatrowe,
- sejsze,
- wahania poziomu morza,
- pływy (przypływ i odpływ).

Nie ulega wątpliwości, że rozcieńczone, słonawe środowisko wód o słabym zasoleniu jest wyrazem ścierania się na obszarze Bałtyku wpływów oceanicznych z kontynentalnymi. Poniższy bilans wodny Bałtyku przedstawiono wraz z obszarem Cieśnin Duńskich

Przychód:
opad atmosferyczny 200 km³ (18,2%) .
dopływ wód lądowych 470 km³ (42,7%) .
dopływ wód M. Północnego 430 km³ (39,1%) .

Rozchód:
parowanie wody 180 km³ (16,4%) .
odpływ do M. Północnego 920 km³ (83,6%)

Z jednej strony, utrudniony dopływ wód słonych, które spodem przedostają się z Morza Północnego przez cieśniny (430 km³), z drugiej strony, wielki napływ wód słodkich z licznych rzek i opadów (670km³)— oto dwa przeciwstawne sobie czynniki zasadniczo, wpływające na reżim hydrologiczny i dynamikę Bałtyku.

Wiatry wywierają duży wpływ na dynamikę wód: wiejące od zachodu hamują odpływ wód przez Cieśniny, podnoszą ich poziom, sprzyjają krążeniu wód powierzchniowych w kierunku przeciwnym ruchowi wskazówek zegara. Natomiast wiatry kontynentalne, z kierunków przeważnie wschodnich, ułatwiają odpływ wód bałtyckich przez Cieśniny, obniżają poziom wody, który na Bałtyku jest kilkanaście centymetrów wyższy od poziomu wód Morza Północnego.

Spłycony rejon Cieśnin Duńskich spełnia funkcje progu oddzielającego wody bałtyckie od oceanicznych. Wymiana wód w niektórych miesiącach wzmaga się znacznie i obszar przejściowy rzadko pozostaje w ciągu roku przez dłuższy czas w stadium stagnacji (spoczynku). Występują tutaj dwa typy prądów: wyjściowe powierzchniowe prądy wysłodzonych wód z Bałtyku i wejściowe prądy przydenne, wprowadzające wody oceaniczne do Bałtyku. W spokojnej sytuacji synoptycznej i hydrograficznej w obszarze przejściowym napływ dołem wody słonej do Bałtyku odbywa się z trudem poprzez progi podwodne, w wyniku działania różnic gęstości wody. Górą zaś słonawe wody bałtyckie, zgodnie z nachyleniem powierzchni morza, wypływają do Morza Północnego. Dla napływu wód oceanicznych do Bałtyku w cieśninach muszą zaistnieć nie tylko przychylne warunki meteorologiczne, tzn. odpowiednio silne i długotrwale wiatry z kierunków zachodnich, lecz również korzystne warunki oceanograficzne.
Wypływ wód z Bałtyku przez Cieśniny Duńskie oparty jest również o pewne podstawy hydrodynamiczne. Wody frontów hydrograficznych mogą się przemieszczać, zanurzać w głąb, wychodzić na powierzchnie w zależności od sytuacji wywołanej przede wszystkim przejściem frontów meteorologicznych, i to tym bardziej, im gradient baryczny jest większy i panują silniejsze wiatry. Wypływ w całym pionie występuje na skutek silnych i długotrwałych wiatrów z sektora wschodniego. Wiatry te podnoszą poziom wód w zachodnich akwenach Bałtyku, a obniżają w Kattegacie i Skagerraku; w konsekwencji wzrasta wiec nachylenie zwierciadła wody od Bałtyku ku cieśninom, zwiększając w ten sposób wypływ. Jeśli wiatry wschodnie są zarówno silne, jak i długotrwale, to ich oddziaływanie może wyjątkowo zaznaczyć się w całym pionie bez względu na to, czy istniało uprzednio uwarstwienie. W lecie dochodzi w takim wypadku do zburzenia warstwy termokliny. Silne prądy wypływowe przemieszczają fronty hydrograficzne ku północy, a wiec front skagerracki osiąga północny Skagerrak, zaś front Bełtów widoczny jest w środkowym Kattegacie. Przeciętnie wziąwszy w sytuacjach wypływowych znajdujemy, idąc od powierzchni w kierunku dna, w poludniowo-zachodniej części Kattegatu, przy latarniowcu Kattegat SW, następujące wody: wody mieszane bałtycko-kattegackie, następnie wody Kattegatu, wody mieszane Kattegatu i Skagerraku, rzadko zaś czyste wody Skagerraku.

Najbardziej stały na Bałtyku jest prąd niezależny od wiatrów. Płynie on z północy na południe wzdłuż szwedzkich brzegów, podczas gdy prądy u brzegów południowych i wschodnich zależą w dużym stopniu od wiatrów. W związku jednak z przewaga wiatrów zachodnich obserwujemy u południowych brzegów najczęściej prądy od zachodu na wschód, a u wschodnich brzegów z południa na północ. Prądy powierzchniowe Bałtyku z zaznaczeniem dominującej roli wiatrów zachodnich i wschodnich

Prąd rozrywający jest typowym zjawiskiem w strefie brzegowej podczas falowania. Są to wąskie, najczęściej kilkudziesięcio-metrowej szerokości, szybkie strumienie wody, płynące od lądu w kierunku morza. Czasami są one tak szybkie, że pływak nie ma możliwości powrotu do lądu. Znajomość tego zjawiska jest niezbędna przy pływaniu po sfalowanym morzu. Zamiast tracić siły na płynięcie pod prąd należy popłynąć równolegle do brzegu, aby wypłynąć ze strefy prądu rozrywającego

Prąd dryfowy wywołany jest siłami tarcia powietrza o powierzchnie morza. Stanowi wiec turbulentną wymianę pędu miedzy morzem i atmosfera, w formie postępowego przepływu masy wodnej. Prądy dryfowe (wiatrowe) są prądami powierzchniowymi w odróżnieniu od prądów gradientowych, występujących na skutek różnic w ciśnieniu hydrostatycznym w kierunku przeważnie przeciwnym niż prądy dryfowe. Inna przyczyna prądów w Bałtyku są różnice w zasoleniu i temperaturze wód, zwane prądami gestościowymi. Występują one przede wszystkim w Cieśninach Duńskich i na akwenach rozgraniczających poszczególne baseny bałtyckie.
Prądy dryfowe nie poruszają się zgodnie z kierunkiem wiatru, ale pod wpływem siły Coriolisa, są odchylane w prawo (półkula północna)od kierunku, w którym wieje wiatr. Prądy te są odpowiedzialne za zjawisko, którego świadkami co rocznie są plażowicze. W słoneczne gorące dni temperatura wody, która poprzedniego dnia wynosiła 20^oC, spada gwałtownie do 8-10^oC. Zjawisko to nosi nazwę upwellingu i jest spowodowane przez wypływ spod termokliny zimnych wód prze brzegu. Występuje ono, gdy wieje wiatr wzdłuż brzegu, z kierunku wschodniego lub północno-wschodniego. Powoduje on odpływ wód powierzchniowych od brzegu. W miejsce tych wód napływają zimne wody spod termokliny. Zjawisko to może trwać kilka dni i ustępuje po zmianie kierunku wiatru.

Falowanie wiatrowe jest zewnętrznym przejawem doskonalej wymiany pędu i energii pomiędzy morzem i atmosferą. Pole fal wiatrowych na morzu występuje w postaci nieregularnie sfalowanej powierzchni. Falowanie wiatrowe nie jest falowaniem okresowym, lecz procesem losowym tak w czasie, jak i w przestrzeni .
Morze Bałtyckie należy do mórz niespokojnych, burzliwych, ma fale krótka, stroma, nagła, szybko narastająca. Kapitanowie statków przyzwyczajeni do długiej i połogiej fali oceanicznej, określają fale bałtycka jako przykrą i niebezpieczną.
Najgroźniejszym zjawiskiem na morzu jest fala sztormowa. Utrudnia ona żeglugę, jest niebezpieczna dla jednostek pływających, niszczy umocnienia brzegowe, a nawet budowle hydrotechniczne.
Średnie elementy fali bałtyckiej:

Stan morza, wygląd powierzchni morskiej i nasilenie falowania określa się zasadniczo wizualnie, czasem z użyciem perspektometru w oparciu o specjalną dziewięciostopniową skale, dostosowana do warunków Morza Bałtyckiego. Stopniem skali „0" (zero) określa się powierzchnie morza gładką jak lustro, przy stanie 3 morze jest sfalowane, miejscami występują baranki. Przy stanie 5 rozpoczyna się sztorm, przy stanie 7 morze jest bardzo wzburzone, wierzchołki fal załamują się i słychać uderzenia przyboju. Rzadko występuje stan morza 9, kiedy góry i wały wodne zakrywają żeglarzowi horyzont, a widzialność dochodzi do minimum.

Fale wewnętrzne „sejsze” powstają w głębi morza na granicznych powierzchniach rozwarstwienia wód na skutek oddziaływania różnych sił zewnętrznych i wewnętrznych.
Jeśli się pominie oddziaływanie siły Coriolisa, to w Bałtyku występują sejsze wewnętrzne, mające ten sam okres jak sejsze powierzchniowe, lecz krótszą długość. Drugi rodzaj sejszy wewnętrznych, o identycznych długościach jak powierzchniowe, lecz o dłuższych okresach, występuje głównie w jeziorach, również jednak w morskich zatokach dostatecznie głębokich.

W zależności od przyczyn wywołujących fale wewnętrzne długości fal w morzach i oceanach mogą być rzędu kilku metrów, lecz również kilkuset kilometrów, okresy zaś mogą trwać od kilku minut do kilku lat.

Na Bałtyku, jako morzu śródlądowym mającym nieznaczne przypływy i odpływy, wiatry są ponadto jednym z głównych czynników wahań poziomu morza, który często przekracza l m w porównaniu z normalnym. Poziom Bałtyku jest nieco wyższy od poziomu Morza Północnego, i tak w Bałtyku Środkowym o ok. 30 cm , w Bałtyku Południowym o ok. 20 cm, w Kattegacie zaś o 10 cm. W Gdańsku średni roczny stan wody jest niższy od stanu w Kemi nad Zatoka Botnicką o 18,4 cm, a wyższy o 7,9 cm od Gedser.

Stosujemy w naszym kraju niwelacje do poziomu zera amsterdamskiego (NN = -500 cm), wprowadzoną niegdyś przez hydrograficzną służbę niemiecką oraz od lat pięćdziesiątych uwzględnione odniesienie do poziomu zera Kronsztadu (-508 cm). Powierzchnia morza miedzy Kronsztadem a Świnoujściem znajduje się na poziomie wyższym w Kronsztadzie przeciętnie o 16 cm. Amplituda wahań poziomu morza bałtyckiego, czyli różnica miedzy maksymalnym a minimalnym stanem wody, wynosi u polskich wybrzeży od 3,4 m w Kołobrzegu do 2,7 m w Gdańsku, ale wyższa jest w wąskich zatokach i cieśninach, jak np. w Małym Bełcie na stacji Assens wynosi 510 cm.
Wielka ilość wód wlewana rzekami zakłóca równowagę poziomową pomiędzy obu morzami — Bałtykiem i Morzem Północnym — połączonymi cieśninami Bałtyk ma stale poziom wody o kilkanaście centymetrów wyższy. To znaczy, że ma bilans wód dodatni. Jest to pierwotna przyczyna powstawania prądu wyprowadzającego wody Bałtyku na zewnątrz do oceanu, a pośrednio i przeciwnego, kompensacyjnego, wprowadzającego dołem do Bałtyku wody z Cieśnin Duńskich.

Pływy w Morzu Bałtyckim wykazują małą amplitudę w porównaniu z morzami szeroko otwartymi na oddziaływanie przypływów i odpływów oceanicznych. Jednakże prądy pływowe i wahania poziomu, wynikłe z tych pozornie słabych sił na Bałtyku, nakładają się na siebie i kumulują energie w tym wąskim zbiorniku morskim. Razem z innymi ruchami wód, wywołanymi różnymi czynnikami (anemobarycznymi, falowaniem wewnętrznym, sejszami), stwarzają złożony system ruchów wód, trudnych do rozdzielenia i pomiarów. Zazwyczaj w odstępach kilkunastoletnich zdarzają się nawet tak gwałtowne napory prądów powietrznych, że przesuwane przez nie masy wodne mogą ie. spiętrzać do poziomu 3 m ponad normalny, zalewać brzegi i wyrządzać znaczne szkody. Są to tzw. przypływy burzowe, tworzące się niejednokrotnie w wyniku długotrwałych wiatrów z kierunków zachodnich i po raptownej ich zmianie na inne, zwłaszcza północne kierunki.
Tak wiec na Bałtyku ścierają się bardzo wyraźnie wpływy oceaniczne z kontynentalnymi, widoczne tak w kierunkach wiatrów i ich ustosunkowaniu się, jak i w prądach. Przejściowość klimatu wynika z położenia morza. W różnych sezonach obserwujemy zmienny na ogół układ ciśnienia atmosferycznego, który w sumarycznym rocznym ujęciu pozwala jednak stwierdzić przewagę wpływów oceanicznych nad kontynentalnymi. Okres letnio-jesienny cechuje przewaga wiatrów oceanicznych, wiosną rośnie wpływ wiatrów wschodnich, zimą zaś — zależnie od ilościowego stosunku wiatrów oceanicznych do kontynentalnych — bywa to łagodniejsza, to bardziej surowa. Przewaga wiatrów zachodnich nad wschodnimi zaznacza się szczególnie na Bałtyku południowym i środkowym, wtedy bowiem przechodzą główne tory niżów barycznych, przynoszących latem ochłodzenie powietrza, zimą zaś jego ocieplenie, wraz z towarzysząca najczęściej tym zmianom dżdżystą, pochmurną pogodą. W przeciwieństwie do Bałtyku południowego, otwartego od zachodu, podlegającego bardziej atlantyckim wpływom, rejon północny — Botnicki odznacza się klimatem subarktycznym, o zimach ostrych i krótkiej letniej, z reguły chłodnej, porze roku. Niże atlantyckie omijają ten rejon, ponieważ jest odgrodzony od Atlantyku wysokim masywem Gór Skandynawskich. Odbicie dwoistości klimatycznej Bałtyku, jego borealnego i subarktycznego charakteru w obu rejonach: południowym i północnym, dostrzeżemy również w rozmieszczeniu i składzie fauny, tak wyrznie przecież uzależnionej od wpływów termicznych.