Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

W ciągu umiarkowanych zim zamarza niespełna połowa obszaru Morza Bałtyckiego, natomiast w czasie surowych zim zamarza ponad 250 tys. km². Zdarzają się również zimy w czasie których Bałtyk był całkowicie zlodzony (1893, 1940, 1942, 1947). W zasadzie nie zamarzają głębsze akweny Bałtyku Środkowego i Bałtyku Południowego, chociaż pojawia się na nich lód dryfujący. Jak wiadomo, przyczyną nie zamarzania tych akwenów jest znaczna grubość warstwy izohalinowej (ok. 60-70 m), której ochłodzenie do temp. zamarzania może nastąpić zupełnie wyjątkowo.
Corocznie zamarzają: Zatoka Botnicka i Zatoka Fińska, akweny przybrzeżne Zatoki Ryskiej, często zamarza u nas Zatoka Pucka i akweny zalewów. W Cieśninach Duńskich zjawiska zlodzenia powstają prawie każdej zimy. Zjawiska lodowe stanowią poważne utrudnienie dla żeglugi morskiej. Zwłaszcza twarda i gruba pokrywa lodowa oraz spiętrzone zwały lodowe, narastające do niebywałej wysokości z kry nasuniętej jedna na druga. W czasie bardzo surowych zim dochodzi do zamknięcia żeglugi na ważnych gospodarczo szlakach Zatoki Botnickiej, czy Zatoki Fińskiej, przy której są położone porty: Sankt Petresburg, Helsinki i Tallin. Nowoczesne lodołamacze starają się obecnie utrzymywać tor nawigacyjny, nawet w najtrudniejszych warunkach żeglugi zimowej.
Prognozy zjawisk lodowych i aktualne mapy zlodzenia oddają poważne usługi nawigacji na Bałtyku. W ostatnich latach zaistniały możliwości korzystania ze zdjęć satelitarnych. Bałtyk jest fotografowany z wysokości ok. 1500 km. Dzięki jednoczesności uchwycenia zlodzenia na całym Bałtyku, istnieje lepsza możliwość określenia warunków żeglugowych, rozpoznania rodzaju zjawisk lodowych horyzontalnego zasięgu rynien w pokrywie lodowej, szczelin i stref szczelin oraz stanu skupienia i grubości lodu. Mapy zlodzenia wykonywane dotychczas w oparciu o obserwacje z lądu, powietrza i częściowo z morza przedstawiają różne wartości i dokładność.
Ożywiona komunikacja morska panuje też w Cieśninach Duńskich i pomimo częstego i dość szybkiego powstawania tam zjawisk lodowych, czemu sprzyjają zaledwie kilkunastometrowa warstwa izohalinowa dająca się szybko ochłodzić, nie dochodzi tam do całkowitego zamknięcia żeglugi.

Formowanie się pierwszych zjawisk lodowych w północnej części Bałtyku następuje w połowie listopada. Przeciętna data pierwszego lodu w okresie 1931-1960 przypada na ok. 20 listopada w najdalej wysuniętej ku północy części Zatoki Botnickiej. Stała pokrywa lodowa zaczyna się tworzyć w dwa tygodnie później od daty początkowego zamarzania. Następuje to przede wszystkim w predysponowanych ku temu zatokach szkierowych. Zatoka Botnicka pokrywa się lodem ok. 15-20 stycznia, południowe zaś jej akweny dopiero ok. 1 lutego. Ta ostatnia sytuacja związana jest z warunkami termicznych w cyrkulacji późnojesiennej, napływami cieplejszej wody z południa poprzez Morze Alandzkie, chociaż sądząc po szerokości geograficznej 60-62oN należałoby się spodziewać bardziej polarnych stosunków zlodzenia. Pokrywa powstaje zazwyczaj z dryfujących ku zach. i pd.-zach. olbrzymich kier i pól śryżowych i zajmuje dość szybko zatoki szkierowe oraz stosunkowo łatwo opanowuje szwedzkie wody przybrzeżne.
Ostatnia pokrywa lodowa w szerszym zasięgu zanika zazwyczaj ok. 10 kwietnia w Zatoce Fińskiej i Zatoce Botnickiej, ale niejednokrotnie przez cały maj utrzymują się niebezpieczne dla żeglugi, stłoczone i spiętrzone zwały lodowe na Botniku Północnym. Zupełnie skrajna data zaniku ostatniego lodu przypada tam na 21 czerwca. Nasilenie zim, czas ich trwania powtarza się w pewnych cyklach. Na współzależność zlodzenia Bałtyku od klimatycznych wahań badacze wskazywali już w latach 60.
Zlodzenie trwa średnio ponad 6 miesięcy w Botniki Północnym, w jego centralnej części 110-130 dni, w Zatoce Fińskiej ok. 110 dni. Najmniej z roku na rok waha się liczna dni z lodem w najbardziej północnym akwenie Błotniku Północnego (15 dni) i we wschodniej części Zatoki Fińskiej. Dużą rozpiętość tych wahań, bo ok. 40 dni notowano w południowej części Botniku Południowego i przy wejściu do Zatoki Fińskiej.

Przebieg zlodzenia u polskich wybrzeży Bałtyku Południowego jest zazwyczaj łagodny. Zlodzenie trwa średnio 20 dni nad morzem otwartym, a 80-105 dni w zalewach i półzamkniętych zatokach (Zatoka Pucka). Okres zlodzenia liczy się od dnia wystąpienia pierwszych zjawisk lodowych do dnia zaniku ostatniego lodu.

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Woda bałtycka cechuje się charakterystycznym uwarstwieniem. Głębsza warstwa wody jest bardziej słona i wahania jej temperatury są małe. (warstwa izotermiczna). Górna warstwa wody jest izohalinowa (mniej więcej wyrównane, słabsze od głębinowej zasolenie) ale temperatura posiada określony reżim roczny.



Latem (linia czerwona) najcieplejsza woda znajduje się na powierzchni. Na głębokości 20-30 m i poniżej formuje się termoklina, czyli warstwa skoku termicznego. Poniżej niej zalega warstwa wody chłodnej z poprzedniej zimy. Wraz z trwaniem lata woda powierzchniowa ogrzewa się i termoklina obniża swoją głębokość.

Wiosną i jesienią (linia zielona) w całym profilu woda ma podobną temperaturę, przeważnie 4 – 6^oC. Wzrasta ona lekko w kierunku dna.

Zimą (linia biała) najniższa temperatura wody znajduje się w warstwie powierzchniowej i wzrasta powoli w kierunku dna. Jest to układ odwrócony w stosunku do lata.

Rozkład poziomy temperatury wody w warstwie powierzchniowej i przydennej obrazują mapy: w sierpniu i w lutym. Górna mapa dotyczy warstwy powierzchniowej a dolna przydennej.

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Wody Morza Bałtyckiego są w oceanografii często podawane jako przykład wód słonawych. Spowodowane jest to utrudnionym połączeniem z otwartymi wodami oceanicznymi oraz przewagą dopływu wód słodkich nad słonymi. Przeciwstawiane są one wodom Morza Śródziemnego, (które są głównym producentem soli dla Oceanu Atlantyckiego).

Woda oceaniczna podpływa w rejon Cieśnin Duńskich pod Skagen jako woda o nieco słabszym już zasoleniu (przeciętnie w warstwie powierzchniowej 29,6‰). Z Morza Bałtyckiego woda wypływa przez północne „wyloty”- Sound i Wielki Bełt o zasoleniu przeciętnie 14-16‰, zatem jest ona wymieszana z wodami Cieśnin, bowiem już przed wejściem w Cieśniny, na progach południowych Gedser i Drogden, podnosi swoje zasolenie z 8‰ do 10,5‰.
Morze Bałtyckie stanowi obszar rozcieńczania słonych wód Atlantyku i żaden z basenów bałtyckich nie przyczynia się do podniesienia zasolenia wód. Mamy tu do czynienia z dodatnim bilansem wodnym w klimacie umiarkowanym-wilgotnym na skutek nadwyżki dopływu rzecznego i opadów atmosferycznych.
Górna granica warstwy słonej (halokliny) wynosi w Bałtyku Południowym i Bałtyku Środkowym przeważnie 8‰, zalęgająca w kierunku wschodnim coraz niżej (w Basenie Bornholmskim na gleb. od 45 do 50 m, w Głębi Gdańskiej od 60 do 70 m, w Głębi Gotlandzkiej ok. 70 m). W Zatoce Botnickiej przyjmuje się za graniczną, izohalinę 5,75‰, a w Botniku Północnym 3,75‰.
Największy wlew wód oceanicznych liczył ok. 200 km³ wody o średnim zasoleniu 22‰. Wzrosło wówczas zasolenie w warstwie przydennej Basenu Bornholmskiego do 21,5‰, Głębi Gotlandzkiej 14,0‰. Oprócz tego wlewy powodują likwidowanie pustyń tlenowych gdyż natleniona, gęsta i ciężka woda atlantycka zajmuje miejsce starej pozbawionej tlenu wody bałtyckiej. Proces odbywa się wg schematu 1, 2 i 3.

Powierzchniowa warstwa wody charakteryzuje się małym zasoleniem - średnio ok. 7-8‰. Zasolenie wody rośnie wraz z głębokością Bałtyku. Podczas oddalania się od Cieśnin Duńskich zasolenie maleje i przedstawia się następująco:
w Cieśninach Duńskich (Kattegat) wynosi ok. 26 ‰ i wraz ze zwiększaniem się odległości od Atlantyku spada do ok. 9‰ (w miejscu gdzie Morze Bełtów łączy się z Bałtykiem Południowym);
w warstwie powierzchniowej Bałtyku Południowego izohaliny przyjmują wartości od ok. 9‰ do 7‰;
w Bałtyku Środkowym od 7‰ do ok.6‰, a przy wejściu do Zatoki Fińskiej zasolenie wynosi ok.5,5‰;
w Zatoce Ryskiej od ok. 5,5‰ do 4,5‰;w Zatoce Fińskiej od ok. 2,5‰ do 5‰;
w Botniku Południowym od ok. 5,7‰ do 3,2‰w Botniku Północnym 3‰- 3,5‰. Jest to najbardziej wysłodzony akwen Bałtyku. Rejon północnej strefy brzegowej posiada zasolenie poniżej 2‰.

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Wybrzeże to obszar położony w bezpośrednim sąsiedztwie morza i znajdujący się pod jego wpływem. Wybrzeża Morza Bałtyckiego są bardzo urozmaicone i różnorodne. Występuje tu kilka typów wybrzeży:

• fiordowe
• fierdowe
• föhrdowe
• klifowe
• szkierowe (szerowe)
• mierzejowe
• wybrzeże wyrównane.

Wybrzeże fiordowe – powstało w wyniku zatopienia przez morze dolnej partii żłobu lodowcowego po wytopieniu wypełniającego go lodowca (rys), (zdjęcie). Charakteryzują się długimi, wąskimi i głębokimi zatokami (mapa). Zbudowane są głównie z utworów czwartorzędowych. Znajdują się w Norwegii, Danii i Szlezwiku – są klasycznie wykształconymi wybrzeżami typu ingresyjnego. Są też na niskich wyspach duńskich. Wyróżnia się też wybrzeże fierdowe powstałe wskutek zalania płytkich dolin lodowcowych. Wybrzeże föhrdowe powstało wskutek zalania dolin rzek subglacjalnych.

Wybrzeże klifowe – utworzone w wyniku niszczenia przez fale morskie zboczy wyżyn lub wysoczyzn (rys), (zdjęcie). Zbudowane głównie z utworów plejstoceńskich. Najwyższe klify występują na obszarze wychodni skał wieku kredowego np. klif na wyspie Mön o wysokości 132 m.

Wybrzeże szkierowe – powstało przez wynurzenie się z morza uformowanych przez lądolód płaskich pagórków. Charakteryzuje się dużą ilością małych skalistych wysepek i licznymi zatokami (rys), (zdjęcie), (mapa). Są niskie zbudowane z utworów ilastych i piaszczystych pochodzenia lodowcowego oraz morskiego. Wybrzeża szkierowe południowej Finlandii, czyli brzegi Zatoki Fińskiej, zbudowane są z utworów o różnym składzie litologicznym, genezie i wieku. Ponad 50% wybrzeży szkierowych południowej Finlandii zbudowanych jest z utworów morenowych, a tylko 31% z utworów skalistych. Najbardziej typowe wybrzeża szkierowe spotyka się w rejonie południowo – zachodniej Finlandii na odcinku Honko – Turku (mapa). Wybrzeża te występują też w Zatoce Botnickiej, stanowią 1/3 długości brzegu Szwecji.

Wybrzeże mierzejowe – powstały pod wpływem prądów przybrzeżnych tworzących mierzeje i zalewy (rys). (zdjęcie), (mapa). Mierzeja jest długim wynurzonym wałem, odcinającym wody zatoki (zalewu) lub jeziora nadbrzeżnego, wytworzonym przez akumulację piasku niesionego właśnie prądami przybrzeżnymi i wyrzuconego na brzeg przez przybój a następnie przewiewanego przez wiatr. Mierzeja łącząca się z lądem tylko jednym końcem nosi nazwę kosy. Taki rodzaj wybrzeża znajduje się miedzy Rozewiem, a Kłajpedą (mapa).

Wybrzeże wyrównane – składa się z odcinków gdzie wybrzeże jest niszczone i odcinków gdzie wybrzeże narasta. Wskutek takich procesów rozwinięcie linii brzegowej zmniejsza się. Atakowane są bowiem wystające odcinki wybrzeża a zamulane lub odcinane zatoki (rys.). Wybrzeże to dzięki temu osiąga niemal prostoliniowy zarys (mapa).

Szczegóły

Utworzono: 01 listopad 2009

Charakterystyczne wielkości regionów Bałtyku (Bajkiewicz – Grabowska E., Mikulski Z., 1993, Hydrologia ogólna).

Akweny Bałtyku:

Szczegóły

Utworzono: 31 październik 2009

Witamy na stronie poświęconej Bałtykowi.

Znajdziecie na niej szereg informacji dotyczących środowiska przyrodniczego Bałtyku. Szczególnie uczniowie biorący udział w konkursie Ekologia i geografia Bałtyku odszukają tu przydatne treści.

Strona została stworzona przez uczniów IV Liceum Ogólnokształcącego im. KEN w Elblągu pod opieką dra Sylwestra Stanickiego. Dość przynudzania zapraszamy do lektury !!

Masz jakieś uwagi, chcesz pomoc przy tworzeniu strony, znalazłeś jakieś błędy? Napisz do nas ...;)

Szczegóły

Utworzono: 25 październik 2009

Według podziału klimatycznego Köppena Bałtyk leży w obszarze dwóch typów klimatu: wilgotno – umiarkowanego z opadami we wszystkich porach roku i lesisto – śnieżnego o chłodno – wilgotnych zimach.

Pas klimatu wilgotno-umiarkowanego (typ Cf) obejmuje akweny Bałtyku Południowego, na południe i zachód od linii Olandia-Kaliningrad, a dalej Cieśniny Duńskie oraz otaczające wybrzeża Szwecji, Danii, Niemiec, Polski. Zaznacza się na wymienionym obszarze wpływ klimatu atlantyckiego dzięki przeważającym wiatrom oceanicznym, przenoszącym masy powietrza o temperaturze umiarkowanej ciepłej i dużej wilgotności.
W tym klimacie opady występują we wszystkich porach roku z maksimum w lecie, a minimum w zimie. Temperatury umiarkowanie ciepłe, bowiem w najzimniejszym miesiącu średnia nie wynosi więcej niż –3^oC, latem zaś jest stosunkowo chłodno, gdyż w lipcu jest kilkanaście stopni ciepła i maksymalnie nie więcej niż 22^oC.

W basenie Morza Bałtyckiego zaznacza się przejściowość klimatyczna. To przejście od klimatu morskiego do lądowego na obszarze basenu bałtyckiego jest jego najbardziej typową cechą w ogólnej charakterystyce geograficznego położenia tego zbiornika.
Wzrost amplitud dobowych temperatur powietrza występuje w miarę przesuwania się od brzegu morskiego w głąb lądu. Wilgotność powietrza jest największa zimą, najmniejsza zaś w maju. Zachmurzenie średnio jest dosyć duże i jego wielkość jest słabo zróżnicowana w ciągu roku. Przewagę wykazują wiatry z kierunków NW do SW.

Obszar klimatu typu Df, o wilgotnej i śnieżnej, a jednocześnie mroźnej zimie, rozciąga się nad obszarem Bałtyku położonym na północ i wschód od linii Olandia-Kaliningrad. W klimacie tym opady występują we wszystkich porach roku w postaci deszczu lub śniegu. Maksimum opadów pojawia się w sierpniu - wrześniu, natomiast minimum w marcu. Zima jest chłodna, o zwartej pokrywie śnieżnej, z najzimniejszym miesiącem średnio chłodniejszym od <3^oC, a z najcieplejszym miesiącem >10^oC. Zaznacza się również zmniejszenie wpływu klimatu morskiego, a zwiększenie ku wschodowi oddziaływania klimatu lądowego. Wyraźny jest wzrost w głąb lądu dobowych wahań temperatury i wzrost ku wschodowi rocznych wahań temperatury. Lato jest chłodniejsze na zachodzie a cieplejsze na wschodzie.

Położenie geograficzne Bałtyku w stosunku do stref klimatycznych i sąsiedztwo Oceanu Atlantyckiego decydują o jego klimacie. Z jednej strony obszar Bałtyku w lecie poddany jest częściowo oddziaływaniu zwrotnikowych mas powietrza, z drugiej zaś strony w zimie napływają często arktyczne i polarne masy powietrza. Front polarny występuje często pośrodku obszaru bałtyckiego. Wpływ atlantyckich mas powietrza w basenie Morza Bałtyckiego zaznacza się wyraźnie w postaci zwiększenia wilgotności powietrz i ocieplenia zimą a ochłodzenia latem.

TEMPERATURA POWIETRZA

Średni roczny przebieg temperatury powietrza wykazuje minimum w styczniu i lutym, a wyraźne maksimum w lipcu. Roczna amplituda jest dość wysoka 26,9^oC. Wynika ona z tego, ze w lutym średnia temperatura znajduje się tu poniżej –11^oC, a w lipcu wynosi ponad 15^oC. W okresie zimy niskie temperatury wzrastają ku wschodowi (o 2,5^oC). W tym samym kierunku dość znacznie wzrasta średnia amplituda temperatury (o 3^oC). Jednak roczna amplituda temperatury wzrasta nie tylko ku wschodowi, lecz również wzdłuż wybrzeży ku północy. Wraz ze wzrostem szerokości geograficznej rosną znacznie ujemne temperatury zimy, ale mała różnica zaznacza się w lecie w szczytowych punktach krzywej temperatury.

Średnia temperatura powietrza w styczniu. (wg F. Defanta, 1972)

Na powyższej mapie obserwujemy ostre przejście w zimie od wychłodzonych obszarów lądowych do kumulujących ciepło powierzchni wodnych w formie zagęszczenia izoterm stycznia w strefach brzegowych. Na Bałtyku Południowym najcieplejsza izoterma stycznia przedstawia temperaturę +1,5^oC. Niższe temperatury powietrza spotykamy na wyspach ok.–3^oC.



Średnia temperatura powietrza w lipcu. (wg F. Defanta, 1972)

W lipcu lądy są ciepłe, równinne wybrzeża wykazują temperatury 16 do 17^oC, nad morzem zaś jest chłodniej i przejście przez strefę brzegową jest wyraźne, chociaż słabiej termicznie zaznaczone aniżeli w zimie. Woda jest trochę chłodniejsza od powietrza (ok. 1 do 1,5^oC), i dlatego strumień ciepłego powietrza skierowany jest w dół (od powietrza do morza) i to właśnie tłumaczy obniżenia temperatury powietrza nad morzem.

OPADY

Średnia roczna ilość opadów na Bałtyku i w pasie przybrzeżnym utrzymuje się w granicach od 400 do 800 mm/rok. Stosunkowo wysoką ilość opadów otrzymują obszary lądowe otaczające Bałtyk. Od wybrzeży w kierunku morza maleje znacznie ilość opadów. Nad centralnymi akwenami Bałtyku oraz na wyspach ilość opadów zmniejsza się do 400 mm rocznie.



Średnia roczna suma opadów atmosferycznych. (wg F. Defanta, 1972)

Jeśli chodzi o rozkład opadów w ciągu roku, to najniższe ilości miesięczne notuje się od lutego do marca (20-40 mm), najwyższe zaś w sierpniu (80-100 mm). Od końca maja znacznie podnosi się ilość opadów w ciągu lata, jesienią obniża się dość szybko.
Średnia ilość dni z opadem, (co najmniej 0,1 mm na dobę) największa jest w grudniu-15-20 dni, najmniejsza zaś w maju-9-13 dni.

Według podziału klimatycznego Okołowicza i Martyn, Bałtyk leży w strefie klimatu umiarkowanego ciepłego typu morskiego i przejściowego oraz w strefie klimatu umiarkowanego chłodnego i typu przejściowego.